ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

Η σπείρα περιέχει ομόκεντρους αναπαραγόμενους κύκλους κι ελεύθερα άκρα, μιας ελεύθερης ερμηνευτικής προσέγγισης.
(ολόγλυφη κατασκευή της Κανέλλας 2006)













Με αφορμή το σχόλιο:
«Ένα εξαιρετικής ποιότητας ποίημά σου & πάλι που λειτουργεί σε πολλά επίπεδα εννοιών & τι δεν μου θυμίζει από τα πρόσφατα ποίηματά σου. Ατέλειωτο πραγματικά διακείμενο η γραφή σου !»

του φίλτατου Αλεξ στο «Ανεμολόγιο» http://www.anemologio.gr/, που αφορούσε το ποίημά μου « ΚΑΙ..» έχω να παρατηρήσω τα εξής:
Ο όρος διακειμενικότητα έχει γίνει τίς τελευταίες δεκαετίες πολύ γνωστός από τη Γιούλια Κρίστεβα στα πλαίσια της σημειωτικής και παραπέμπει στους μεταστρουκτουραλιστές θεωρητικούς. Για τους θεωρητικούς κάθε κείμενο –ως επικοινωνιακό μέσο- υπάρχει «σε σχέση» με άλλα κείμενα, που έχει πιθανόν αναγνώσει ο κατασκευαστής του λογοτέχνης, εμπεριέχει δηλ. κι άλλα κείμενα. Εγώ θα έλεγα, ότι η πρόθεση δια- στον όρο διακειμενικότητα παραπέμπει πιο πολύ στη διαδικασία, δηλ. στη διαδρομή , παρά στην οποιαδήποτε άλλη δια-σύνδεση.
Αυτό βέβαια δεν στερεί το κείμενο από την αυτοαναφορικότητά του , τη στιγμή μάλιστα που αυτό ζητά να αναγνωστεί ή να ερμηνευτεί από τον αναγνώστη.
Και μπαίνει εδώ το καίριο ερώτημα που στο παρελθόν έχει διχάσει το φιλολογικό κόσμο:ποιά είναι η σχέση του αναγνώστη με το κείμενο; Ερμηνευτική ή αναγνωστική;

Ο Γ.Ρίτσος είπε κάποτε :«Η κάθε λέξη είναι μια έξοδος για μιά συνάντηση, πολλές φορές ματαιωμένη και τότε είναι μιά λέξη αληθινή , που επιμένει σ`αυτή τη συνάντηση.»

Έτσι λοιπόν το κάθε λογοτεχνικό κείμενο είναι στη πραγματικότητα ένας αλλοτριωμένος προφορικός λόγος, που απαλλαγμένος καθώς είναι από τη συναισθηματική και επικοινωνιακή φόρτιση του «εδώ και τώρα» , της στιγμής που δεν εκφράστηκε, παράγει καθαρό λόγο –πολλές φορές συμβολικό- που ξεμακραίνει κατά πολύ από το υποκείμενο που τον παράγει.
Το γραπτό κείμενο λοιπόν αποστασιοποιείται από το συγγραφέα του, λειτουργεί ως αυτόνομο και είναι φορέας μετασχηματισμού του. Γιατί, πώς αλλιώς, παρά μέσω ενός ανασχηματισμού του νοήματος, θα μπορούσε το κείμενο να προσληφθεί από τον αναγνώστη;
Το ξεγυμνωμένο κείμενο , ύστερα από την απέκδυση των συναισθηματικών φερομένων του μέσω των λέξεων από το συγγραφέα, αποζητά να ξαναντυθεί από τον αναγνώστη, με τα δικά του πια σχήματα, να δώσει πνοή στο κείμενο, να παράξει ο ίδιος νόημα. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να προσθέσει το δικό του «κείμενο» , δημιουργείται δηλ. ένας ιστός, ένας δεσμός που απαιτεί πρώτα την αποδόμηση , το ξήλωμα. Ξήλωμα σημαίνει και ανασύσταση.
Ο αναγνώστης πρώτα πρώτα δείχνει μια άπειρη εμπιστοσύνη προς το κείμενο, του δίνει πίστη και πίστωση, ότι αυτό θα μπορέσει να του μιλήσει. Γίνεται κοινωνός της επικοινωνιακής διαδικασίας και «καλή τη πίστη» λειτουργεί σε σχέση με το κείμενο. Το κείμενο από την άλλη , ανακλά εκείνα τα νοήματα που «παράγουν σχήμα» για τον αναγνώστη. Το ανακλασμένο νόημα επιστρέφει και πάλι από τον αναγνώστη στο κείμενο, το οποίο θα μπορούσε ν`αποκτά σε κάθε ανάγνωση κι άλλη έννοια, χωρίς ν`απαιτείται οποιαδήποτε προκατανόηση. Πρόκειται για ένα ανεξάντλητο παιχνίδι επικοινωνίας, άκρως διαδραστικό, που δίνει αέναους ερμηνευτικούς κύκλους σε κάθε αναγνώστη. Κάθε φορά που για τον αναγνώστη αναδύεται και ένα νόημα, κάθε φορά που επανερμηνεύεται η αρχική ανάγνωση δίνεται και η υπόσταση διακειμένου στο κείμενο, σα να περιέχονται δηλ. πολλά κείμενα.
Γι `αυτό αγαπητέ Άλεξ, μη λες ότι τα κείμενά μου είναι διακείμενα. Πες καλύτερα , ότι τα κείμενά μου ζωντανεύουν μέσα από τη δική σου ανάγνωση, ίσως γιατί είσαι μοναδικός αναγνώστης. Όχι ο ένας και μοναδικός ως μονάδα ( που..εδώ ισχύει κι αυτό..), αλλά εκείνος ο μοναδικός αναγνώστης που αποκτά αυτεπίγνωση, άρα και μετα-γνώση μέσα από τα κείμενα.
Να το πω κι αλλιώς: ξέρεις να διαβάζεις!